Perfectionisme klinkt als iets positiefs. Je werkt hard, levert kwaliteit, en stelt hoge eisen aan jezelf. Maar de keerzijde is donkerder: nooit tevreden zijn, altijd meer willen, en uiteindelijk jezelf uitputten.
Er is een sterke link tussen perfectionisme en burn-out. In deze blog onderzoek ik die verbinding en deel ik hoe je dit patroon kunt doorbreken.
Wat is perfectionisme eigenlijk?
Perfectionisme is meer dan het nastreven van kwaliteit. Het is de overtuiging dat je waarde afhangt van je prestaties. Het is de angst om fouten te maken. Het is nooit tevreden zijn, hoe goed je het ook doet.
Perfectionisten stellen onrealistisch hoge eisen aan zichzelf. Ze zijn hun eigen strengste criticus. En ze hebben vaak de overtuiging dat ze niet goed genoeg zijn. Een overtuiging die ze proberen te compenseren door nog harder te werken, nog perfecter te zijn.
Hoe perfectionisme leidt tot burn-out
Perfectionisme is uitputtend. Je bent nooit klaar. Je geniet niet van successen, want je focust op wat beter had gekund. Je durft niet te rusten, want er is altijd meer te doen.
Bovendien maakt perfectionisme je kwetsbaar voor stress. Elke fout is een bedreiging voor je zelfbeeld. Elke kritiek raakt je diep. Je kunt geen grenzen stellen, want je wilt niet teleurstellen.
Op den duur put dit je uit. Je lichaam en geest kunnen het tempo niet bijhouden. En dan is de burn-out een feit.
De paradox van perfectionisme
Hier is de tragische ironie: perfectionisme maakt je niet beter in je werk. Het maakt je slechter. Doordat je nooit tevreden bent, aarzel je om dingen af te ronden. Door de angst voor fouten vermijd je risico's en innovatie. Door de uitputting daalt je productiviteit.
Perfectionisme belooft succes, maar levert uiteindelijk falen.
Waar komt perfectionisme vandaan?
Perfectionisme ontwikkelt zich vaak in de kindertijd. Misschien kreeg je alleen aandacht als je presteerde. Misschien was liefde voorwaardelijk: je was goed genoeg als je goed presteerde. Misschien leerde je dat fouten maken gevaarlijk was.
Deze ervaringen vormen overtuigingen. Ik ben alleen waardevol als ik perfect ben. Fouten maken is onacceptabel. Als ik niet de beste ben, ben ik niets.
Als volwassene spelen deze overtuigingen nog steeds, vaak onbewust. Je werkt keihard om te bewijzen dat je goed genoeg bent. Maar het gevoel goed genoeg te zijn komt nooit.
Perfectionisme doorbreken
De eerste stap is bewustwording. Herken de perfectionistische gedachten en patronen. Merk op wanneer je onredelijke eisen aan jezelf stelt. Let op de kritische stem in je hoofd.
Vervolgens kun je die gedachten onderzoeken. Is alles moet perfect echt waar? Wat gebeurt er als iets niet perfect is? Is die catastrofe zo groot als je denkt?
Oefen met goed genoeg. Dit is misschien wel het moeilijkste. Iets inleveren dat niet perfect is. Een fout maken en de wereld zien doorgaan. Ervaren dat mensen je niet afwijzen als je niet alles perfect doet.
Werk aan je zelfcompassie. Je bent geen robot. Je bent een mens met beperkingen. Zou je tegen een vriendin zo streng zijn als tegen jezelf? Probeer jezelf te behandelen zoals je een goede vriendin zou behandelen.
Perfectionisme in therapie
Bij Keuvel en Kracht werken we vaak met perfectionisme. In therapie onderzoeken we waar je perfectionisme vandaan komt, welke overtuigingen eronder liggen, en hoe je ze kunt veranderen.
Dit is niet makkelijk werk. Perfectionisme is vaak diepgeworteld en heeft je lange tijd beschermd. Het loslaten voelt onveilig. Maar het is mogelijk, en het is bevrijdend.
Want stel je voor: niet meer gedreven worden door angst om te falen. Kunnen genieten van wat je doet. Trots zijn op goed genoeg. Ruimte hebben om te rusten, te spelen, te leven.
Dat is wat er aan de andere kant van perfectionisme ligt. En het is de moeite waard om erheen te reizen.
